کرایوتراپی یا سرما درمانی

با پیشرفت تکنولوژی و علم بشر هر روزه روش‌های جدیدی برای درمان مشکلات مختلف پدید می‌آید. امروزه برای درمان ضایعات پوستی از یکی از این روش‌ها به نام کرایوتراپی استفاده می‌کنند. کرایوتراپی (سرما درمانی) یک روش درمانی خاص است که در آن ضایعات سطحی پوست تحت اثر دمای بسیار پایین قرار گرفته و منجمد می‌شوند. این روش مفید، ارزان و کاربردی است در صورتی که تشخیص عارضه درست باشد. چرا که برای درمان ملانوم یا ضایعات رنگی شبه ملانوم قابل استفاده نیست؛ زیرا تغییرات داخل سلولی حاصله، تمایل به بدخیمی این ضایعات را تسریع و تسهیل می‌نماید .

کاربرد های کرایوتراپی

• در درمان بعضی ضایعات عروقی مانند انواع همانژیوم‌ها از جمله سارکوم کاپوزی
• تغییر رنگ پوست (پیگمانتاسیون ها): مانند لک‌ های ناشی از آفتاب و لنتیگو
• برخی ضایعات پیش بدخیمی: مانند کراتوز آکتینیک
• درمان برخی ضایعات ویروسی مثل زگیل و مولوسکوم کنتاژیوزوم
• اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدها
• کیست‌ها و ضایعات توموری خوش خیم

کرایوتراپی نیتروژن مایع

نیتروزن مایع یکی از اساسی‌ترین موارد مورد نیاز کرایوتراپی است. نیتروژن مایع دمایی حدود ۱۹۶ درجه سانتی گراد روی پوست ایجاد می‌کند و چند ثانیه این سرما را در عمق جوش یا زگیل یا دیگر ضایعات ایجاد می‌کند تا این اختلالات رفع شوند.
برای موارد قوی‌تر ضایعات پوستی مثل زگیل‌های قوی ویروسی یا سرطان پوست این کار را چند بار انجام می‌دهند. یک‌بار منجمد می‌کنند و سپس می‌گذارند ذوب شود و دوباره عمل انجماد را انجام می‌دهند.

نحوه اثر کرایوتراپی

• فاز اول) فاز انتقال حرارت: رایج‌ترین ماده مورد استفاده در کرایو، نیتروژن مایع است که نقطه جوشی معادل ۱۹۶- درجه سانتی گراد دارد و با استفاده از آن بر روی ضایعه یک فاز انتقال حرارت سریع از پوست به مایع فریز کننده اتفاق افتاده و مقدمات تخریب سلولی در محل ضایعه فراهم می شود.
• فاز دوم) فاز تخریب سلولی: فریز ضایعه به سبب شرایط هیپراسمتیک داخل سلولی، تخریب ناگهانی و سریع سلولی را به دنبال دارد. مطالعات نشان داده است که پس از یک تخریب سریع، توانایی تولید کلاژن فیبروبلاست‌ها به حداقل می‌رسد و این، موجبات درمان ضایعاتی نظیر کلوئید ها را به بهترین وجه فراهم می‌کند.
• فاز سوم) فاز التهابی: این التهاب با ادم و قرمزی همراه است و پاسخ طبیعی به فرایند مرگ سلولی می‌باشد. عدم کنترل مناسب این فاز می‌تواند منجر به تشکیل تاول و درنهایت اسکار شود.

مراقبت‌ های پس از انجام کرایوتراپی

به‌احتمال ‌زیاد در عرض چند ساعت، ناحیه تحت درمان تاول، خواهد زد. گاهی اوقات تاول شفاف است و گاهی اوقات به دلیل خونریزی، قرمز یا بنفش می‌باشد (این موضوع ضرری ندارد). اگر درمان در نزدیک چشم صورت پذیرفته باشد، ممکن است پلک‌ها دچار تورم شوند، بخصوص در هنگام صبح، اما در عرض چند روز برطرف می‌شوند.
به‌تدریج در عرض چند روز، زخم و تاول ناحیه تحت درمان فروکش خواهند نمود. معمولاً توجه ویژه‌ای در مرحله بهبودی موردنیاز نیست. می‌توان ناحیه تحت درمان را به‌آرامی یک یا دو بار در روز شستشو داد، ناحیه تحت درمان باید تمیز نگه داشته شود.

در روی صورت، ناحیه تحت درمان، ظرف ۵ الی ۱۰ روز لایه‌ برداری می‌شود، در مورد پوست دست ممکن است ۳ هفته طول بکشد. جراحت و یا زخم موجود در قسمت پایینی پا ممکن است تا ۳ ماه ادامه داشته باشد، زیرا که التیام زخم‌ها در این ناحیه به‌کندی صورت می‌پذیرد.
ایجاد عفونت ثانویه غیرمعمول است. اگر رخ دهد، ممکن است باعث افزایش درد، تورم، افزایش مایع زردرنگ در داخل تاول، ترشحات چرکی و یا قرمزی در اطراف منطقه درمان شود. اگر موضوعی باعث نگرانی شما شد، با پزشک خود به مشورت بپردازید. ممکن است، ضدعفونی‌کننده‌ها موضعی و یا آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی لازم باشد.

موارد منع کرایوتراپی

عدم تحمل سرما، سابقه‌ی کهیر سرما، کرایوگلوبینمی (نوعی ناهنجاری خونی)، سابقه‌ی سندرم رینود، هر بیماری که در آن سطح بالای کرایوگلوبولین وجود دارد (مثل کولیت اولسروز فعال، بیماری کلاژن واسکولار شدید و فعال). حساسیت شناخته شده یا واکنش های ناخواسته مهم نسبت به کرایوتراپی، بیمارانی که احتمال هیپوپیگمانتاسیون را قبول نمی‌کنند، برخی بدخیمی ها ( ملانوم و کارسینوم سلول‌های سنگفرشی)، ضایعاتی که در مناطق با خونرسانی ضعیف واقع شده‌اند و ضایعاتی که نیاز به بیوپسی برای تشخیص دارند.

استفاده از کرایو در درمان خال‌ های ملانوسیتیک که ضایعات پیش سرطانی محسوب می شوند، ممنوع است زیرا تغییرات داخل سلولی حاصله، تمایل به بدخیمی این ضایعات را تسریع و تسهیل می‌نماید.

عوارض کرایوتراپی

مانند دیگر روش‌های درمانی کرایوتراپی هم عوارض جانبی دارد. هرچند عوارض آن نسبت به دیگر روش‏ها کمتر و ملایم‏تر است اما با توجه به ناحیه انجام آن متفاوت است.
کرایوسرجری برای بانوان مشکل ناباروری و تخمک‌گذاری ایجاد نمی‌کند اما ممکن است باعث گرفتگی رحم، درد و خونریزی شود.
.در مورد سرطان پوست ممکن است بعد از جلسه درمانی پوست ملتهب و متورم شود و گاهی رنگدانه پوست و موهای ناحیه درمان از بین می‌روند. این عوارض، موقتی هستند و بهبود می‌یابند.